Mae  Nazmia Jamal yn fyfyriwr Gradd Meistr trwy Ymchwil
rhan-amser ym Mhrifysgol De Cymru (PDC),  yn edrych ar ffeministiaeth cwiar lesbiaid ym Mhrydain, ac yn gweithio ar amryw brosiectau archifol a chyhoeddi an-academaidd cysylltiedig â'r ymchwil.

Cafodd Nazmia ei magu yn Aberdâr, aeth i Lundain ddiwedd y 1990au a dychwelodd i Dde Cymru yn ystod y cyfnod clo COVID-19 cyntaf. 

Mae Nazmia, sydd bellach yn byw yng Nghaerdydd,  yn cyd-redeg clwb llyfrau poblogaidd Lez Read ac mae ganddi waith yn ystod y dydd yn datblygu hyfforddiant athrawon ar gyfer y cwricwlwm Addysg Cydberthynas a Rhywioldeb newydd yng Nghymru.

Dywedwch wrthym am eich ymchwil

Mae fy ymchwil yn canolbwyntio ar gyfres o bamffledi o'r enw Lesbians Talk Issues a gyhoeddwyd gan Scarlet Press, cyhoeddwyr ffeministaidd ffeithiol yn Llundain, rhwng 1992-1996.

Mae'r testunau yn archif ardderchog sy'n dogfennu ystod gyfan o farnau a phrofiadau a oedd yn bodoli mewn cymunedau lesbiaid ym Mhrydain bryd hynny.

Ro'n i yn fy arddegau yn y 1990au - ysgrifennais ffansins, gwrando ar fandiau riot grrrl ac yn y pen draw cefais fy hun yn Llundain yn rhoi gigs a mynd i weithdai mewn sgwatiau cwiar - daeth fy nghyflwyniad i ffeministiaeth ac i fannau lesbiaidd drwy gymuned pync cwiar.

Yn fy ymchwil rwy'n edrych ar ba mor arbennig y datblygodd llinynnau penodol o ffeministiaeth cwiar lesbiaid ym Mhrydain dros y cyfnod hwn.

Pam mae'r byd angen hyn?

Rwy'n credu bod y rhyfeloedd diwylliant presennol o gwmpas rhywedd a rhywioldeb yn anodd iawn i'w dadwneud heb ddealltwriaeth glir o hanes diweddar.

Mae llawer o'r lleisiau mwyaf uchel wedi bod o gwmpas ers degawdau ond wrth i lyfrau fynd allan o brint a straeon fynd yn angof neu'n anhygyrch mewn archifau, rydym mewn perygl o anghofio bod y dadleuon hyn – e.e. pwy all fod yn fenyw, yr hyn sy'n diffinio bod yn lesbiad, sy'n cael ei ganiatáu ym mha fannau ac ati – wedi bod yn mynd ymlaen,  yn aml ymysg yr un bobl, ers y 1970au.

Rwy'n credu ei bod yn bwysig i unrhyw un sydd eisiau cael barn yn y rhyfeloedd diwylliant gael mynediad at gymaint o wybodaeth â phosib, rwy'n gweld fy ymchwil yn tynnu sylw at rywfaint o'r wybodaeth hon a gobeithio ei gwneud hi'n fwy hygyrch i fwy o bobl.

Pa effaith rydych chi'n gobeithio y bydd eich ymchwil yn ei chael?

Rwy'n gobeithio y bydd fy ymchwil a'm prosiectau cysylltiedig yn ychwanegu rhywbeth defnyddiol at y gronfa o wybodaeth am hanesion cwiar, lesbiaid a ffeministaidd amrywiol yn y DU. Mae'r gwaith hwn eisoes yn cael ei wneud drwy ffilmiau diweddar fel Rebel Dykes, casgliad arobryn Joelle Taylor, C+nto & Othered Poems a'r archif ffotograffig ardderchog Black & Gay, Back in the Day.

Mae fy Ngradd Meistr trwy Ymchwil yn rhan o brosiect ehangach i ailgyhoeddi ac ailedrych ar y gyfres Lesbians Talk Issues. Ar hyn o bryd rwy'n gweithio gydag awduron newydd i gomisiynu cyfres wedi'i diweddaru o bamffledi sy'n parhau â'r themâu a nodir yn y testunau gwreiddiol. Cyflwynais fy ymchwil cynnar yng Nghynhadledd Lesbian Lives yng Nghorc y llynedd a hoffwn gyflwyno'r ymchwil gorffenedig mewn cynadleddau perthnasol yn y dyfodol.

Mae'r saith pamffled gwreiddiol - Lesbians Talk Queer Notions, Lesbians Talk (Safer) Sex, Lesbians Talk Making Black Waves, Lesbians Talk Left Politics, Lesbians Talk Violent Relationships, Lesbians Talk Transgender and Lesbians Talk Detonating the Nuclear Family wedi'u digido fel rhan o Gonsortiwm a ariennir gan brosiect. Byddant ar gael i'w darllen am ddim ar wefan Sefydliad Bishopsgate y gwanwyn hwn. 

Bydd digwyddiad i ddathlu'r pamffledi sydd ar gael eto yn cael ei gynnal yn Bishopsgate Institute ar 30 Mawrth pan fyddaf yn cyfweld â thri o awduron y gyfres wreiddiol: Cherry Smyth, Joelle Taylor a Pratibha Parmar.

• Tîm goruchwylwyr Nazmia yw'r Athro Emily Underwood-Lee, yr Diana Wallace a Dr Rachel Lock-Lewis. I gael rhagor o wybodaeth am raddau ymchwil ôl-raddedig, ewch i'n gwefan Ysgol Graddedigion.